محمدکاظم کاظمی/ شاعر و پژوهشگر
در این ایام خانه‌نشینی‌های ناگزیر، با همه مصائب و خسارت‌های جانی و مالی که بر مردم وارد می‌شود، می‌بینیم که شماری از مردم به کتاب‌خوانی روی آورده‌اند و این را وسیله‌ای برای پر کردن این اوقات فراغت یافته‌اند. از طرفی هم بعضی سازمان‌ها و نهادها در پی حمایت از این برنامه برآمده‌اند و پویش‌هایی از قبیل «هر خانه یک کتابخانه» به راه افتاده است. در این پویش که به صورت رسمی اعلام خواهد شد، قرار است هر شخص، یک کتاب از کتابخانۀ منزل خود را بخواند و این فرصتی است برای کتاب‌خوانی.
بخشی از این کتاب‌ها می‌توانند کتاب‌های شعر باشند. فرقی که کتاب شعر با دیگر کتاب‌ها دارد در این است که خواندنش سهل‌تر و سریع‌تر است. در هر نوبتی می‌شود چند شعر از کتاب را خواند و بقیه را به فرصتی دیگر گذاشت. و دیگر این که مجموعه شعرهای شاعران امروز غالباً کم‌حجم و سبک هستند و تهیه و خواندشان هم آسان است. شعر می‌تواند آرامش‌بخش باشد؛ حس زیبایی‌شناسی انسان را ارضا کند و عیار معنویت و احساس را در افراد بالا ببرد. البته این را هم نادیده نباید گذاشت که تشخیص این که چه کتاب‌هایی بخوانیم هم بسیار آسان نیست. آثار شعری هم مثل همه هنرهای دیگر از جنبۀ صوری و محتوایی افت و خیز دارند.
از طرفی دیگر بسیاری از کتاب‌های خوب شاعران توانمند، در سایۀ شاعران نامداری که گاه در حد نام خویش قدرتمند نیستند گم می‌شوند. بگذریم از این که بسیاری از اهالی جامعه همان شاعران معروف را هم به درستی نمی‌شناسند.
ویترین کتاب‌فروشی‌ها هم متأسفانه در این زمینه کمک بسیاری نمی‌کند، چون به دلیل وضعیت بسیار بد بازار کتاب، بسیاری از کتاب‌های خوب از شاعران گمنام، توزیع نمی‌شوند و بیشتر قفسه‌ها با کتاب‌های چند شاعر معروف انباشته شده‌اند.
با این حال چه می‌شود کرد؟ به نظر من می‌شود از کتاب‌های در دسترس شروع کنیم و برای کتاب‌های دیگر، در پرس و جو برآییم. مشورت با کتاب‌فروش‌های اهل ادب که در خیلی شهرها هستند، خیلی کمک می‌کند و همین طور کاوش‌هایی در محیط وب و فضای مجازی برای آشنا شدن با شاعران توانا و کتاب‌های خوب.
اما برای سر و کار داشتن با شعر، الزاماً باید کتاب خواند؟ شاید برای رمان و داستان چنین باشد، ولی شعرهای بسیاری از شاعران در شبکه‌های اجتماعی و محیط وب در دسترس است. البته این را هم نادیده نگیریم که همین قضیه به حضور کتاب‌های شعر در بازار نشر هم صدمه زده است، چون بسیاری از شاعران، آثارشان را جدا از کتاب، در شبکه‌های اجتماعی نیز منتشر می‌کنند و مردم را از کتابشان بی‌نیاز می‌سازند.
خواندن کتاب‌های دیجیتال شعر هم کاری است، هرچند باید پذیرفت که بسیاری از کتاب‌های خوب شعر، باز در این شبکه‌ها هم عرضه نشده‌اند، مگر به صورت فایل‌های پی دی اف قاچاقی که به نظر من نباید از این‌ها استفاده کرد، همچنان که از هیچ جنس قاچاق دیگری نباید استفاده کرد.
موضوع دیگری که در مورد شعر مهم است، سهمی است که شعر کهن فارسی، شعر امروز فارسی و شعر جهان می‌توانند در سبد مطالعۀ ما داشته باشند. البته دیوان‌های شعر کهن ما غالباً قطور هستند و ممکن است برای مخاطبان، به خصوص مخاطبان جوان ملال‌آور باشند. در این مورد می‌شود به گزیده‌هایی از شاعران معروف بسنده کرد، گزیده‌هایی کم‌حجم و باکیفیت و آن هم از شاعران برجستۀ زبان فارسی.
اما مسئولان نهادهای فرهنگی و رسانه‌ها چه می‌توانند بکنند؟ این‌ها هم می‌توانند در معرفی شاعران خوب بکوشند و هم در تهیه و عرضۀ این کتاب‌ها. البته ضرورت‌های این قضیه را هم می‌باید در نظر گرفت، از جمله این که سلایق مختلف در نظر گرفته شود و صورت و محتوای شعرها در کنار هم دیده شود. در نظام درسی و آموزشی ما غلبه بر محتواست و جنبۀ صوری و زیبایی شعرها در ردۀ دوم است. از همین روی آسیبی به ذوق شعرجویی دانش‌آموزان زده می‌شود و حتی بسیاری از آنان از شعر گریزان می‌شوند، که به امید خدا باید در یادداشتی دیگر به آن بپردازیم.
نظر شما